Clickertraining: een leuke en effectieve hondentraining

Puppy of senior, gezinshond of herder, ieder hond wordt enthousiast van de clicker. Hoe het werkt en of het wat voor jullie is, dat ontdek je hier. 

Het ontstaan van de clickertraining bij honden

Mensen die al lang in de hondentraining zitten, weten het misschien nog: het trainen gebeurde vroeger nog weleens met ‘de harde hand’. Het was redelijk gangbaar om gebruik te maken van een slipketting als de hond aan de lijn trok, en om de billen van je hond op de grond te duwen als de hond niet direct ging zitten. Gelukkig weten we tegenwoordig dat het anders kan! We behandelen onze honden met respect en zorgen ervoor dat de training minstens zo leuk is voor de hond, als voor ons. 

Met de omslag naar een positieve manier van trainen, ontstond ook de clickermethode, ook wel 'klikkertraining' genoemd. En laat nu juist die clickermethode gebaseerd zijn op een leerprincipe van meer dan een eeuw oud! 

Klassieke conditionering als basis van de clickertraining

De wetenschapper Ivan Pavlov deed onderzoek naar het speeksel van honden, toen hem iets opviel: zijn honden begonnen al te kwijlen voordat ze gingen eten. Blijkbaar werden de speekselklieren van de honden al door wat anders geactiveerd dan door het eten zelf. Dit bracht hem op het idee om een gedragsexperiment uit te voeren.

Hij ging vanaf dat moment steeds een belletje rinkelen, voordat de honden eten kregen. Op den duur wisten de honden het precies: als de bel gaat, krijgen we eten! Wat Pavlov al had gedacht, gebeurde ook: de honden gingen al kwijlen zodra ze de bel hoorde. Ze associeerden de bel met het voer. Waar de bel eerst geen interessante betekenis had voor de honden, had het nu opeens een bepaalde ‘waarde’. Hierdoor riep alleen het geluid al een reactie op bij de honden (het kwijlen). Deze vorm van leren wordt ‘klassieke conditionering’ genoemd.  

De clicker als moderne bel

Je kunt je wel voorstellen dat de honden van Pavlov blij werden als ze het geluid van de bel hoorden. De clicker werkt precies hetzelfde! Als jouw hond weet dat het klikgeluid altijd voorafgaat aan wat lekkers (of wat leuks), dan zal je maatje al enthousiast worden van alleen dat geluid. Het geluid werkt als een beloning! 

'Je hond de betekenis van de clicker aanleren.''

In eerste instantie heeft het geluid van de clicker geen waarde voor je hond. Daarom moet je de clicker gaan ‘opladen’. Het geluid moet een betekenis krijgen. Hiervoor heb je veel kleine hap-slik-weg brokjes nodig, de clicker en natuurlijk... je hond. 

Je klikt en geeft je hond direct daarna een voertje. Om je maatje alert te houden, kun je het voertje op de grond gooien. Zorg er wel voor dat je hond ze snel kan opeten en niet hoeft te zoeken. Dit herhaal je – met wisselende tussenpozen - een paar keer. Zo gaat je hond een link leggen tussen de ‘klik’ en het voer.  

Wanneer je op verschillende momenten hebt geoefend en je het gevoel hebt dat je maatje doorheeft dat de klik een voertje aankondigt, is het tijd om dit uit te testen. Je gaat klikken op een moment dat je hond niet doorheeft dat jullie aan het trainen zijn. Je hond is bijvoorbeeld aan het rondsnuffelen. Komt je maatje direct om een beloning te innen? Dan is de betekenis van de clicker duidelijk.  

Hoe gebruik je de clicker tijdens hondentraining?

De clicker is vooral een handig hulpmiddel bij het aanleren van een nieuwe oefening of gewenst gedrag in het algemeen. De timing is hierbij heel belangrijk. Je klikt precies op het moment dat je hond laat zien wat jij graag – in dit stadium van de training - wilt zien. Je maatje mag daarna direct de beloning ophalen. Dit kan het voertje zijn, maar je kunt ook even samen spelen. 
Aangezien je hond de beloning direct mag halen, betekent dit ook dat ‘de klik’ het einde van de oefening is.  

De meerwaarde van de clickertraining

Waarom zou je een clicker gebruiken en niet gewoon ‘goed zo’ zeggen of direct een voertje geven? Ook daar is niets mis mee, maar het gebruik van de clicker heeft wel enkele voordelen:

• Door het korte geluid en het directe geluksgevoel bij je hond, kun je op precies het juiste moment belonen. Je klikt bijvoorbeeld wanneer je hond je aankijkt tijdens de wandeling. 
• Misschien herken je het wel. Je wilt je hond belonen omdat hij of zij netjes is gaan zitten, maar zodra je je voertje geeft staat je maatje op. Je hebt zojuist het opstaan beloond! Bij het gebruik van de clicker is het niet erg als je hond ander gedrag laat zien als je de beloning geeft. De clicker heeft het juiste gedrag ‘gemarkeerd’, waardoor je hond weet waarvoor de beloning is. 
• Je hoeft niet dicht in de buurt van je hond te zijn; je kunt ook op afstand belonen. Heel handig als je je hond wilt leren ‘naar de plaats’ te gaan. 
• De clicker heeft nooit een slechte dag. Het geluid waarmee je je hond beloond is daarom nooit humeurig!

De valkuilen die je wilt vermijden bij clickertraining

• Het kan verleidelijk zijn om te ‘klikken’ op het moment dat je hond niet bij je komt. Je weet dat de kans groot is dat je maatje dan wel komt. Maar hou je in! Onthoud dat het geluid van de clicker al aanvoelt als een beloning. Je beloont je hond op dat moment voor het niet komen. De volgende keer zal je hond je maar al te graag weer negeren!
• Heb je nog niet zoveel ervaring met de clicker, dan zal het vast een keer gebeuren dat je beloont, zonder eerst te klikken. Dat is geen probleem. Probeer het daarna niet ‘in te halen’ door alsnog te klikken. Hiermee neemt de voorspellende waarde van de clicker af. Doe je dat toch, dan heeft je hond mazzel! Je kunt dan namelijk het best nog een beloning geven.  

Warmer... Nog warmer... HEET!

Misschien ken je het wel: het spelletje warm of koud. Hierbij moet je een bepaalde handeling uitvoeren of een voorwerp vinden, terwijl de enige aanwijzingen die je krijg zijn dat je ‘warm’ of ‘koud’ bent. ‘Warmer’ betekent dat je dichterbij het doel komt, bij ‘kouder’ ga je er juist verder vanaf. 

Op deze manier kun je ook je hond trainen! In de hondentrainingswereld heet dit ‘shapen’. Je werkt in kleine stapjes toe naar een einddoel. Deze manier van trainen is daarom zeer geschikt voor ingewikkelde oefeningen. Met de clicker beloon je de momenten waarop je hond ‘warm’ is. 

Het combineren van de clickertraining en shapen: een voorbeeldoefening

Hoe pak je het aan als je wilt dat je hond op commando op een kleedje gaat liggen? De eerste stap is dat je klikt zodra je hond naar het kleedje kijkt (je mag dit uitlokken door het kleedje voor de neus van je hond neer te leggen). Je hond zit op dat moment ‘warm’. Je wilt natuurlijk dat je maatje stappen naar ‘heet’ gaat zetten. Als je enkele keren heb ‘geklikt’ en beloond voor het kijken naar het kleedje, ga je afwachten of je hond nog ‘warmer’ gedrag gaat vertonen. 

Je hond wil graag voertjes blijven verdienen, dus de kans is groot dat je maatje op ontdekkingstocht uitgaat. Wat moet ik nu doen voor een voertje? Zet je hond nu een stap richting het kleedje, dan levert dat weer een ‘klik’ op! Zo wordt je steeds kieskeuriger in het gedrag dat een beloning oplevert en blijft je hond nadenken over datgene wat jij van hem of haar wilt. Zijn jullie zover dat je hond steeds het volledige gewenste gedrag laat zien, dan kun je vooraf ook het commando gaan toevoegen.  

Nog enkele tips voor honden-clickertraining:

• Klik vóór het geven van de beloning
• Geef na iedere klik een beloning 
• Kies een beloning die je hond echt de moeite waard vindt 
• Train regelmatig en kort (je wilt stoppen op het moment dat je hond nog goed bij de les is)
• Onthoud waar je de vorige trainingssessie met de oefening bent gestopt en begin één stapje terug
• Heeft je hond een oefening onder de knie, dan volstaat een (stem)beloning zonder ‘klik’. 

Het alternatief: een klikwoord

Heel handig zo’n hulpmiddel, maar wat als je de clicker vaak vergeet? Of als je gewoon niet zo handig bent met een hondenlijn, voertjes en een clicker in je hand? Er is nog een alternatief die je altijd mee hebt: het klikwoord. Een klikwoord werkt hetzelfde als de clicker, maar heeft als nadeel dat het niet altijd precies hetzelfde klinkt. Je gebruikt het woordje in plaats van de ‘klik’. Past dit beter bij jullie? Kies dan een woord die je vrij makkelijk op een hoge toon uitspreekt en die je niet dagelijks gebruikt. “Yes” is een woordje dat hier vaak voor gebruikt wordt.