Wat is de ziekte van Cushing ?
De ziekte van Cushing (of hypercortisolisme) is een aandoening waarbij de bijnierschors een overmatige hoeveelheid cortisol produceerd. Cortisol is een hormoon dat bekend staat als het ‘stresshormoon’. Het wordt onder andere geproduceerd in stressvolle situaties, maar is ook erg belangrijk bij de regulatie van het metabolisme en het immuunsysteem. Bij honden met de ziekte van Cushing is het gehalte cortisol in het bloed extreem hoog, waardoor vervelende symptomen kunnen ontstaan.
Oorzaken van ziekte van Cushing bij honden
Cushing kan ontstaan door grofweg twee problemen: een tumor in de hypofyse (in de hersenen) of een tumor in de bijnier (een hormoon producerend orgaan die je kan vinden boven de nieren).
Hypofyse-afhankelijke Cushing
De hypofyse is een klein orgaan centraal in de hersenen dat veel hormonen uitscheidt. Eén van deze hormonen is ACTH (adrenocorticotroop hormoon). ACTH is een hormoon dat de bijnieren stimuleert om cortisol te produceren. Wanneer er echter een tumor in de hypofyse zit, ontstaat er een erg hoge concentratie ACTH in het bloed, waardoor beide bijnieren voortdurend worden gestimuleerd om cortisol te produceren. Beide bijnieren worden groter, en het cortisol gehalte in het bloed stijgt.
Gelukkig is een tumor in de hypofyse meestal goedaardig. Een endocrinoloog kan dit vaststellen met behulp van een zogenaamde CT-scan (zie diagnostiek).
Bijnier-afhankelijke Cushing
Logischerwijs kan de ziekte van Cushing ook ontstaan door een probleem in de bijnieren. Wanneer er een bijniertumor aanwezig is, kan er ook een overmatige productie van cortisol ontstaan. Bijniertumoren zijn vaker kwaadaardig, en het is daarom belangrijk om een bijniertumor weg te laten halen voordat er uitzaaiingen kunnen plaatsvinden.
Wanneer er sprake is van een bijniertumor, zie je éénzijdig een fors vergrote bijnier. Aan de andere kant is de bijnier juist kleiner dan normaal.
Iatrogene Cushing
Wanneer je hond langdurig wordt behandeld met corticosteroïden (zoals Prednison of Dexamethason), kan er ook een hoge concentratie cortisol in het bloed ontstaan. Dit is één van de bijwerkingen van corticosteroïden. Deze vorm van Cushing kan makkelijk worden opgeheven wanneer er gestopt wordt met de medicatie.
Symptomen: Zo herken je Cushing bij honden
De ziekte van Cushing komt vooral voor bij oudere honden. De ‘typische Cushing hond’ heeft de volgende verschijnselen :
- Veel drinken
- Veel plassen (ook in huis)
- Dunne vacht
- Kale plekken, typisch op de rug (Help, mijn hond krijgt kale plekken!)
- Bolle buik
- Goede eetlust (eet vaak meer dan normaal)
- Verminderde bespiering
De ziekte van Cushing is een chronische progressieve ziekte. Dat betekent dat de verschijnselen geleidelijk ontstaan en steeds erger worden. Het is een erg vervelende aandoening voor zowel de verzorger als voor de hond. Het is dan ook essentieel dat de aandoening op tijd wordt ontdekt, want het kan dodelijk zijn!
Diagnose van Cushing bij honden
Wanneer je hond één van bovenstaande symptomen heeft, dan is het goed mogelijk dat je hond Cushing heeft. Het is belangrijk om dan direct naar de dierenarts te gaan, zodat je hond uitgebreid onderzocht kan worden en er eventueel testen voor Cushing kunnen worden ingezet.
Cortisol/kreatinine ratio
De makkelijkste manier om Cushing te diagnosticeren is met een urine onderzoek. Deze urine kan je thuis opvangen, en daarna opsturen naar je dierenarts. Drie dagen achter elkaar moet op hetzelfde tijdstip urine worden opgevangen, en de dierenarts bepaald na die drie de cortisol/kreatinine ratio van de urine. Dit is wat jij moet doen:
- Op dag 1 wordt op een vaste tijd in de ochtend urine opgevangen
- Dag 2 begint hetzelfde als dag 1. Na het opvangen van de urine krijgt je hond drie dexamethason tabletten verspreid over de dag.
- Op dag 3 wordt voor het laatst urine opgevangen in de ochtend.
Om een betrouwbare diagnose te stellen, is het belangrijk dat het urineonderzoek op een goede manier wordt uitgevoerd. De dierenarts zal van te voren de volgende dingen met je doornemen:
- Het onderzoek mag pas beginnen een paar dagen na het bezoek van de dierenarts. Een bezoek aan de dierenarts kan namelijk erg stressvol zijn, waardoor de cortisol concentratie in het bloed altijd al wat verhoogd is. De test is pas betrouwbaar wanneer de hond niet kortgeleden in een stressvolle situatie is geweest.
- Ook het laatste uitlaatrondje de dag voor het afnemen van de urine moet elke avond rond dezelfde tijd plaatsvinden.
- De tabletten dexamethason op dag 2 moeten met eten worden gegeven.
- De urine moet in de koelkast worden bewaard
Mijn hond heeft Cushing. Wat nu ?
Cushing wordt altijd veroorzaakt door een tumor. Wanneer dus met behulp van de urinetest Cushing is gediagnosticeerd, is het goed om te weten wáár die tumor precies zit. In de bijnier of in de hersenen. Door middel van een CT-scan (Computertomografie ) kunnen zowel de bijnieren als de hersenen in één keer in beeld gebracht worden. Dit is handig, omdat een deel van de honden met een bijniertumor, ook een tumor heeft in de hersenen. Op deze manier kan je in één keer bepalen waar de tumor zit.
Bijniertumor: maar één bijnier is vergroot
Behandeling van Cushing bij honden
Bij de ziekte van Cushing kan je kiezen tussen een chirurgische behandeling en een medicamenteuze behandeling. Welke therapie de beste optie is, is afhankelijk van de oorzaak.
Medicamenteuze behandeling
De ziekte van Cushing kan behandeld worden met Trilostane. Trilostane remt namelijk de aanmaak van cortisol door de bijnierschors. Hierdoor rem je de verschijnselen die ontstaan door een verhoogd cortisol gehalte, maar niet de oorzaak van de ziekte van Cushing (een tumor).
Meestal kiest de dierenarts voor een medicamenteuze behandeling als er sprake is van een kleine tumor in de hypofyse (goedaardige tumor die voor geen verdrukking in de hersenen zorgt).
Chirurgische behandeling : adrenolectomie
Wanneer er op CT een bijniertumor is gezien, dan is deze vaak kwaadaardig. Als er nog geen sprake is van uitzaaiingen naar andere organen, is het mogelijk om de bijnier te verwijderen. Zijn er al wel uitzaaiingen? Dan heeft een operatie vaak geen nut meer en kan je je hond beter symptomatisch behandelen zolang dat mogelijk is.
Chirurgische behandeling, hypofysectomie
Als er sprake is van een goedaardige hypofysetumor, dan kan deze in sommige gevallen ook schade aanrichten. De tumor kan best groot worden waardoor het ander hersenweefsel gaat wegdrukken. In zo’n situatie is het beter om de tumor te verwijderen. Niet omdat er een kans is op uitzaaiingen, maar omdat het (druk)schade kan aanbrengen aan de hersenen.
Monitoren van Cushing patiënten
Bij veel honden met de ziekte van Cushing, kan er prima behandeld worden met Trilostane. Hiermee wordt de hoeveelheid cortisol geremd, en verdwijnen de verschijnselen van Cushing. Echter, je moet oppassen dat je niet té veel Trilostane geeft. Dan kan er namelijk een te láág cortisol gehalte in het lichaam ontstaan, en kan de hond de ziekte van Addison ontwikkelen. Dit wil je voorkomen, en daarom is regelmatige controle bij een Cushing patiënt erg belangrijk.
Hondenziektes
