Wanneer je met je hond (of zelfs kat) naar het zuiden reist, is het belangrijk om je te realiseren dat je hond ziek kan worden van een ziekte die (nog) niet in Nederland voorkomt. Rond de Middellandse Zee, in Zuid-Amerika en Azië komt onder andere de ziekte Leishmaniasis voor, veroorzaakt door de protozoa ‘Leishmania Infantum’
Wat is Leishmaniasis?
Leishmaniasis is een zogenoemde ‘hematologische’ infectieziekte die wordt veroorzaakt door een protozoa (een ééncellige diertje/parasiet). Dit betekent dat Leishmania zich nestelt en voortplant in de bloedbaan en de lymfeknopen. De cellen die de protozoa Leishmania Infantum infecteert, heten de zogenaamde macrofagen. Dit zijn grote immuuncellen in het lichaam met een soort stofzuigerfunctie. Macrofagen ruimen de kapotte/dode cellen en bacteriën op in het lichaam. Het lichaam reageert op de infectie door het maken van antilichamen. Omdat de protozoa zich in de macrofagen zitten, wordt de infectie echter niet verholpen. De grote hoeveelheid antilichamen aanwezig in de bloedbaan zorgen onder andere voor de verschijnselen.
Hoe krijgt mijn hond Leishmaniasis?
Leishmania Infantum wordt overgedragen door middel van een zandvlieg (Phlebotomus spp.). Deze vliegen zijn erg actief tijdens de schemering en hebben water nodig om zich voort te planten. De vliegen komen voor in landen rond de Middellandse Zee, in Zuid-Amerika en Azië. Dit komt omdat de vliegen alleen overleven bij hoge luchtvochtigheid en bij temperaturen tussen de 15 en 28 graden.
Wanneer je hond geprikt wordt door een geïnfecteerde zandvlieg, dan kunnen er twee dingen gebeuren : je hond wordt ziek óf je hond wordt een symptoomloze drager.
Symptomen: Zo herken je Leishmaniasis bij een hond
Dieren met Leishmaniasis kunnen erg ziek worden. Als de protozoa lang genoeg aanwezig blijft in de bloedbaan, kan er uiteindelijk chronisch nierfalen ontstaan. Deze dieren zijn enorm ziek en knappen in veel gevallen ook niet meer op. Leishmaniasis geeft een enorme diversiteit aan symptomen, dus gelukkig worden de dieren meestal al eerder aangeboden in een dierenartskliniek. De meeste honden worden aangeboden bij de dierenarts met klachten zoals bloedingen, veranderde vacht/huid en algemeen ziek.
De volgende symptomen zouden kunnen opvallen:
- Vermoeidheid
- Vermageren
- Verminderde eetlust
- Huidveranderingen
- Kaalheid van onder andere de poten en buik
- Lange brokkelige nagels
- Verwondingen in de huid op de kop (rond de oren en de ogen)
- Typisch: geen jeuk (behalve als de huid secundair geïnfecteerd raakt)
- Bloedneus
- Zwarte of bloederige ontlasting
- Oogontsteking
Bij het lichamelijk onderzoek, uitgevoerd door de dierenarts, kunnen er nog meer afwijkingen gevonden worden. De meest voorkomende afwijkingen zijn :
- Meerdere vergrote lymfeknopen
- Huidafwijkingen
- Kreupelheid
- Hyperthermie
- Een vergrote milt
Diagnose van Leishmania bij honden
Leishmania is een ziekte die jammer genoeg nog best vaak wordt gezien bij honden in Nederland. Een heel belangrijk onderdeel van de diagnose is echter dat de dierenarts weet dat de hond kort (of lang) geleden in het buitenland is geweest. Deze informatie in combinatie met de typische Leishmania symptomen (huidklachten & verhoogde bloedingsneiging), maken de diagnose makkelijker te maken. Het is wel belangrijk om te testen van welke ziekte er sprake is, want er bestaan meer 'tropische' ziektes die soortgelijke symptomen kunnen geven.
Wanneer de dierenarts vermoed dat er wellicht sprake is van een infectie met Leishmania Infantum, dan zal er ook aanvullende diagnostiek worden uitgevoerd. Het uitvoeren van extra diagnostiek heeft twee doelen: het aantonen van Leishmania & de ernst van de infectie bepalen (voor de behandeling en prognose):
- Directe agglutinatietest: met deze test wordt de protozoa in het bloed aangetoond. Wanneer deze positief is, toon je aan dat de hond ooit in contact is geweest met Leishmania Infantum. Deze test kan negatief zijn als je het te vroeg uitvoerd nadat een hond terugkomt van het buitenland.
- Cytologie: je kan de parasiet ook aantonen door een biopt te nemen van de vergrote lymfeknopen of van het beenmerg.
- Algemeen bloedonderzoek: hiermee kan bepaald worden hoe ernstig de hond is aangedaan. Het kan ook een eerste indicatie geven van de organen die betrokken zijn en of er al sprake is van nierfalen.
- Urineonderzoek: wanneer er sprake is van nierfalen, kan het uitvoeren van een urineonderzoek helpen bij de bepaling van de ernst.
Behandeling: zo komt je hond van Leishmania af
De ernst van een Leishmania infectie is verschillend per hond. Daarom is de behandeling ook niet hetzelfde bij alle honden! De dierenarts kan met behulp van aanvullende diagnostiek bepalen welke behandeling nodig is bij jouw hond. De meest gebruikte medicamenteuze therapie is Allopurinol, een zogenaamde 'purine analoog' die zorgt voor de dood van de parasiet. Andere medicamenteuze opties zijn Milteforan en Glucantime.
De behandeling van een ‘drager’
Wanneer je hond met behulp van serologie positief getest is voor Leishmania, maar verder geen verschijnselen vertoont, dan is je hond een zogenaamde ‘drager’. De dierenarts zal bloedonderzoek doen om te kijken of er ook geen afwijkingen aanwezig zijn in het bloedbeeld. Wanneer de hond geheel klachtenvrij is met een normaal bloedbeeld dan hoeft de hond niet behandeld te worden. Echter, er is nog een kans dat de hond in de toekomst ziek wordt, en daarom moet het bloedonderzoek regelmatig herhaald worden (2 tot 3 keer per jaar). Wanneer er eerder klachten ontstaan, is het natuurlijk noodzakelijk om eerder naar de dierenarts te gaan.
Wanneer een hond nog gezond lijkt, maar wel een afwijkend bloedbeeld heeft, dan wordt er meestal besloten om wél te behandelen. De behandeling zal bestaan uit drie keer per dag een Allopurinol tablet. Na 3 maanden vind er dan een evaluatie plaats van het bloedbeeld.
De behandeling van een hond met alleen huidklachten
Ook bij deze honden zal er meestal gekozen worden voor een behandeling met Allopurinol (oraal). Verbetering wordt meestal gezien vanaf 4 weken na de start van de behandeling. De minimale behandelperiode is 6 maanden, maar controle na 3 maanden wordt aangeraden.
De behandeling van een zieke hond inclusief afwijkende bloedwaarden
Ook bij deze dieren wordt er behandeld met Allopurinol.
De behandeling van een zieke hond met nierfalen
Wanneer er sprake is van nierfalen, dan kan je in sommige gevallen geen Allopurinal meer geven. Dan wordt er gekozen voor Miltefosine, omdat deze medicatie geen nadelige effecten heeft op de nierfunctie.
Bijwerkingen
- Allopurinal: soms kunnen er stenen ontstaan in de nieren of de urinewegen.
- Miltefosine: buikpijn, verminderde eetlust, braken en diarree
Leishmania is behandeld, hoe nu verder?
De meeste ‘dragers’ van Leishmania zullen niet ziek worden van Leishmania. De prognose voor die dieren is daarom redelijk goed. De levensverwachting voor dieren die wel verschijnselen vertonen is zeer verschillend per patiënt. Soms moet er langdurig worden behandeld met Allopurinol en in sommige gevallen zal de parasiet niet volledig worden geëlimineerd. Dieren die daarnaast ook nierfalen ontwikkelen hebben een slechtere prognose: slechts 30% van de dieren die al problemen hadden met de dieren bij de start van de behandeling leefde langer dan een jaar.
Dieren besmet met Leishmania dienen minimaal 2 keer per jaar op controle te komen bij de dierenarts. Zo kan op tijd een verslechtering van de aandoening worden vastgesteld.
Preventie: zo voorkom je Leishmania bij je hond
De beste manier om Leishmania te voorkomen is om je hond natuurlijk niet mee te nemen naar een risicogebied. Wanneer je toch met je hond naar zo’n gebied gaat, bestaat de preventie uit het voorkomen van het bloedzuigen door zandvliegen. Hou daarom je hond tijdens schemering en in de avond binnen en zet deuren alleen open met horrengaas ervoor.
Er zijn tevens 2 vaccins tegen Leishmaniose beschikbaar: Canileish en Letifend, een in Spanje geproduceerd vaccin. Let wel op want deze vaccins geven enkel een verminderde kans op de infectie. Mocht je op vakantie gaan naar een risicogebied, adviseren we je contact te zoeken met je dierenarts voor meer informatie en mogelijkheden.
Hondenziektes
