Schildpadkatten: geluksbrengers met een gekleurde vacht

Schildpad, Tortie en Torbie: wat is het verschil?

De kleur "schildpad" staat voor een twee- of driekleurig vachtpatroon. Het gaat dan meestal om de basiskleuren rood en zwart in combinatie met wit. Wit is, waarover later meer, niet een van de basiskleuren. Daarom spreekt men vaak over tweekleurige katten wanneer een kat een rood, zwart en wit patroon heeft.  

Het woord schildpad komt oorspronkelijk van de naam voor een materiaal dat voorkomt in de hoornplaten van het schild van zeeschildpadden. Dit werd onder meer gebruikt voor het maken van sieraden met karakteristieke beige tot roodbruin patroon afgewisseld met donkerdere patronen. Tegenwoordig wordt het synthetisch vervaardigd en is de invoer van schildpadden gelukkig verboden. 

Tortie of Torbie

De Engelse naam is ook een eerbetoon aan de oorsprong van de vachtkleur van de schildpad. In het Engels worden de kleurrijke katten "tortie" genoemd, wat komt van "tortoiseshell", wat Engels is voor schildpadschild. Wanneer de kat ook een tabby-patroon heeft (wordt ook Cyper genoemd), gestroomd, gevlekt, of gespikkeld) noemt men die kleur "torbie".

Zo schildpadkatten aan hun kleurrijke vacht

De genetische samenstelling bepaalt of een kat tabby zwart-wit, zwart of gekleurd is. Dit alles wordt opgeslagen in de geslachschromosomen, om precies zijn het op het X-chromosoom. 

Vrouwelijke katten hebben twee X-chromosomen, mannelijke katten één X- en één Y-chromosoom. Katten hebben de twee basiskleuren rood en zwart, die elk zijn gebonden aan de X-geslachtschromosomen. 

Zwarte kat x rode kater

Als een zwarte kat paart met een rode kater, zijn de mannelijke kittens zwart omdat ze het X-chromosoom erven van de moeder, die verantwoordelijk is voor de kleur. De vrouwelijke kittens erven het X-chromosoom met de kleur zwart van de moeder, plus het X-chromosoom met de kleur rood van de vader, en zijn daardoor dus gekleurd.

Rode kat x zwarte kater

De situatie is vergelijkbaar wanneer een zwarte kater een rood vrouwtje dekt. De mannetjes zijn allemaal rood, omdat katers maar één basiskleur kunnen dragen. De vrouwtjes zijn tweekleurig of, inclusief witte kleuren, driekleurig. 

Nakomelingen van gevlekte katten

Kleurrijke gevlekte katten kunnen kleurrijke kittens krijgen omdat ze beide basiskleuren dragen en beide kunnen doorgeven. Afhankelijk van de vader kunnen ze zwarte, rode en kleurrijke vrouwelijke kittens krijgen. 

Verdunning en aandeel witte vacht

Katten zijn natuurlijk niet enkel rood, zwart of wit. Verdere erfelijke factoren leiden tot uitdunning en aftekeningen in de vacht van de kat. Dit is wat experts verdund zwart blauw noemen. Een kat met deze genen heet dan bijvoorbeeld "blue tortie" in plaats van een "black tortie." 

En de witte kleur in de vacht van een kat? In tegenstelling tot puur witte katten of gemaskerde katten, noemen experts een driekleurige kat met een dominant witte kleur "piebald spotting." Dan heeft een kat witte poten of zijn grote delen van de vacht wit.

Genetisch gezien zijn zelfs bijna witte katten met centimetergrote gekleurde vlekken, roodzwarte katten met witte vlekken. 

Wat betekent Calico?

Calico is een veel voorkomende term in de Engelssprekende wereld voor een kat met felgekleurde fluwelen poten met een hoog aandeel wit van tussen de 25 en 75%. De lapjeskat is, hoewel het geen onafhankelijk ras is, zelfs "staatskat" van de Amerikaanse staat Maryland.  

Bij sommige rassen komt deze variant vaker voor, zoals bij de Japanse Bobtail, de Amerikaanse korthaar, Turkse Van en de Manx.

Zijn er schildpad-katertjes?

Ja, er zijn schildpadkatertjes, maar ze zijn bijzonder zeldzaam: slechts 0,5 procent van alle schildpadkatten is mannelijk.

Mannelijke kittens kunnen maar één basiskleur kunnen erven, tenzij ze worden aangetast door het Klinefelter-syndroom. De mannetjes erven een extra X-chromosoom (XXY), wat een heldere vachtkleur mogelijk maakt. De betreffende kittens ondervinden in het dagelijks leven weinig hinder, maar produceren wel minder testosteron. 

Veel driekleurige mannetjes hebben daarom kleinere testikels, vertonen minder katachtig gedrag en zijn onvruchtbaar. Dat is nog een reden waarom schildpadkatten bijna altijd vrouwelijk zijn. 

Schildpadkatten als geluksbrengers

Verzorgers van driekleurige katten weten het al langer, maar iedereen die het huis mag delen met een schildpadpoes heeft echt geluk. Kleurrijke katten zijn namelijk relatief zeldzaam en worden daarom in sommige culturen als gelukskatten beschouwd. Zeevarenden namen graag schildpadkatten mee aan boord voor geluk. In Europa zijn kleurrijke katten vooral populair bij Ieren en Schotten. 

De oorsprong is terug te voeren tot de Kelten. Zo heeft de schildpadpoes een speciale plek in de mythische kattenwereld. De driekleurige katten zouden bijvoorbeeld bescherming bieden tegen vuur, maar konden ook ongeluk brengen. Iedereen die een gelukskat doodde kon zeven jaar tegenslag verwachten. 

In Japan geldt de "zwaaiende kat", de Japanse Maneki Neko, als gelukssymbool en is tegenwoordig ook populair in China en Thailand. De zwaaiende witte gelukskatten hebben vaak vele kleurrijke vlekken. De zwaaiende kat is gemaakt op basis van de eerder genoemde driekleurige Japanse Bobtail, ook wel mikeneko genoemd. Vertaald uit het Japans betekent dit "kat met drie huiden." 

Driekleurige zwaaiende katten zouden veel geluk en welvaart brengen. Eenkleurige soorten concetreerden zich op speciale zaken, goudkleurige zwaaiende katten zijn verantwoordelijk voor rijkdom en roze gekleurde soorten beloven veel geluk in de liefde. 

Schildpadkatten: karakter

Ben jij de trotste verzorger van een schildpadkat? Wees dan niet verbaasd als je viervoetige vriend zo nu en dan je geduld op de proef stelt. Studies die een verband tussen karakter en vachtkleur onderzochten suggereren dat kleurrijke katten bijzonder temperamentvol zijn!